Kastamonu’nun ve Kırım’ın Fatihi Büyük Komutan Atabey Gazi Kimdir?

Kastamonu’nun Fatihi: Hüsameddin Çoban

Kastamonu’yu ilk fetheden Selçuklu fatihi Kara Tegin Bey’in soyundan geldiğine inanılan Atabey Gazi, şehri Bizans’tan son kez alan Selçuklu komutanı olarak tarihe geçti. Asıl adı Çoban olan bu büyük komutan, “teşkilatçılık ve liderlik” anlamını taşıyan adını kahramanlıklarıyla onurlandırdı. “Hüsameddin” (İslam’ın keskin kılıcı) lakabını, Selçuklu şehzadelerinin eğitimiyle ilgilendiği için Atabey, Bizans’a karşı yürüttüğü başarılı seferler nedeniyle ise Gazi unvanlarını aldı.

Selçuklu Devleti’nin Bizans’a karşı askeri üs olarak seçtiği Kastamonu’da geniş yetkilere sahip bir vali olan Atabey Gazi, burada Çobanoğulları Beyliği’nin temellerini attı. Devletine sadakatiyle tanınan bu komutandan her zaman saygıyla “Beylerbeyi Hüsameddin Çoban” diye bahsedildi.

Bizans Seferlerinden Kırım Zaferine

Atabey Gazi, II. Süleyman Şah, I. Gıyaseddin Keyhüsrev ve I. İzzeddin Keykavus dönemlerinde Kayı ve Bayat gibi Oğuz boylarını Bizans’a karşı akınlarda yönetti. Barış zamanlarında ise Selçuklu sınırlarını korudu.

Ancak onun en büyük başarısı, Sultan I. Alaaddin Keykubad’ın emriyle 1223 yılında düzenlenen Kırım Seferi oldu. Kastamonu’daki Selçuklu ordusu ve Sinop’taki Türk donanmasının başında sefere çıkan Atabey Gazi, Cenevizlilerden Suğdak Limanı’nı fethetti. Böylece hem Kırım Fatihi unvanını kazandı hem de Karadeniz’in güvenliği ile ticaret yollarının emniyetini sağladı.

Kırım’da cami ve medrese inşa ettiren, kadı ve kale komutanı atayan Atabey Gazi, bölgeye Türk-İslam mührünü vurdu. Kıpçak ailelerini Kastamonu’ya getirerek Bizans’a karşı Türk nüfus üstünlüğünü sağladı.

Kastamonu Atabey Gazi Cami

Kastamonu’da İmar ve Kültür Hamleleri

Kastamonu’yu küçük bir garnizon olmaktan çıkarıp gelişen bir şehir haline getiren Atabey Gazi, pek çok imar faaliyetinde bulundu. Atabey Gazi Camii (Kırkdirekli Cami) ve medreseyi yaptırarak çevresinde yeni mahalleler kurulmasını sağladı. Tosya yolu üzerinde bir kervansaray inşa ettirdi, bu eserlere zengin vakıflar bağışladı.

Hz. Peygamber’in Medine’deki kabrinin bakımına gelir gönderen Atabey Gazi, Kastamonu’ya göç eden ilim ve sanat erbabını destekledi. Onun fetih hatırası olarak, Atabey Gazi Camii’nde Cuma hutbelerinin kılıçla okunması geleneği günümüze kadar ulaşmıştır.

Vefatı ve Mirası

Uzun ve bereketli bir ömür süren Atabey Gazi, yaptırdığı caminin güneydoğu köşesindeki türbesine defnedildi. Selçuklu mimarisine uygun şekilde inşa edilen türbe, yüzyıllar boyunca tamir edilerek günümüze ulaştı.

Onun vefatından sonra Çobanoğulları Beyliği’nin başına sırasıyla oğlu Alp Yürek, torunu Muzaffereddin Yavlak Arslan ve onun oğlu Nasreddin Mahmud Bey geçti. Böylece Atabey Gazi’nin temellerini attığı beylik, Kastamonu’ya ve Selçuklu’ya yaklaşık yüz yıl hizmet etti.

Kastamonu Haber ekibimizin derlediği bu bilgiler ışığında, Atabey Gazi yalnızca bir komutan değil; aynı zamanda bir kültür ve medeniyet kurucusu olarak tarihteki yerini almıştır.