“Öküz Öldü Ortaklık Bozuldu”: Birlikte Yürütülen İşlerin Sonunu Getiren Deyimin Düşündürücü Hikâyesi
Kastamonu Haber ekibimizin, Esnaf ve Sanatkârlar Derneği (ESDER) tarafından hazırlanan “Öyküleriyle Esnaf ve Ticaret Deyimleri” kitabından derleyerek araştırdığı bu hikâye, güven temelli ortaklıkların ne denli hassas dengelere dayandığını gösteriyor.
Ortaklık Güvene, Sevgiye ve Saygıya Dayanır
Toplumda sıkça kullanılan “Öküz öldü, ortaklık bozuldu” deyimi, birlikte iş yapan kişilerin ortak amaçları ve çıkarları çerçevesinde ne denli dikkatli adımlar atması gerektiğini anlatır. Ortaklık, karşılıklı güven, sadakat ve anlayış temelleri üzerine kurulur. Ancak bu temel değerlerin sarsılmasıyla iş birliği bozulur, dostluklar zarar görür. Esnaf arasında da sıkça karşılaşılan bu tür kırılmalar, deyimin anlamını daha da derinleştirir.
Gerçek Bir Yaşam Öyküsüne Dayanıyor
Deyimin ardındaki halk anlatısı ise oldukça düşündürücüdür. Fakir bir köylünün çift sürmek için bir öküzü eksiktir. Zengin ağa, diğer öküzü alması için köylüye borç verir ama karşılığında ağır şartlar koşar: Köylü, ağanın tarlasını sürecek, harmanında çalışacak, hatta hayvanına bakacaktır. Ortaklık başlamış, ancak köylü âdeta köleye dönmüştür. Aradan zaman geçer, ağır işlere dayanamayan öküz ölür. Ağa, işlerin devamını ister ama köylü bu noktada isyan eder: “Ağam, gayrı öküz öldü, ortaklık bozuldu!” İşte bu söz, zamanla deyimleşir ve günümüze kadar gelir.
Deyimin Anlamı ve Günümüzdeki Yeri
“Öküz öldü, ortaklık bozuldu” deyimi, ortak bir amacı gerçekleştirmek için kurulan ilişkilerin, bu amacı gerçekleştiren temel unsur ortadan kalktığında sona erdiğini anlatır. Ticarette, siyasette, hatta günlük ilişkilerde bile bu deyim, tarafların ortak zeminde buluşamadığı durumları özetlemek için kullanılır.
Kastamonu Haber ekibimizin, Esnaf ve Sanatkârlar Derneği ESDER tarafından yayımlanan ‘Öyküleriyle Esnaf ve Ticaret Deyimleri’ kitabından derleyip araştırdığı bu kıssa, iş ve ahlâk birlikteliğinin önemini vurgulayan ibretlik bir ders niteliğinde.
Yorumlar