Zekat Nedir ve Nasıl Verilir (Kimler Zekat Vermelidir?)

ZEKAT VE ÖNEMİ

Zekat, İslamın beş temel ibadetlerinden biridir. Kur’an-ı Kerim’in pek çok yerinde zekat, namaz ile birlikte zikredilmiş ‘namazı kılınız, zekatı veriniz’ buyrulmuştur. Kur’an-ı Kerim’de şöyle buyurmuştur:

“Namazı kılın, zekatı verin. Allah’a (cc) güzel bir borç verin. Kendiniz için önden gönderdiğiniz her iyiliği Allah (cc) katında daha iyi ve sevapça daha büyük olarak bulacaksınız. Şüphesiz Allah (cc), bağışlayandır, esirgeyendir”. (Müzzemmil 20).

Zekat, insanın isteğine bırakılmış bir yardım değil, yoksulun zengin olanın üzerindeki hakkıdır.

Yüce Allah (cc) şöyle buyurmuştur:

Onların (zenginlerin) mallarında muhtaç ve yoksullar için bir hak vardır”. (Zariyat 19).

Zekat İbadeti en güzel sosyal yardımlaşmadır. Zenginler fakirleri gözetir, fakirlerin gözleri zenginin malında olmaz. Her ibadetin olduğu gibi zekat İbadetinin de bir çok faydaları vardır. Zekatın faydalarından bazıları şunlardır:

1- Zekat, malı temizler, çünkü zekat malın kiridir. Mal sahibinin gönlünü arıtır, güzel ahlak sahibi yapar. Yüce Allah (cc) şöyle buyurmuştur:

“Ey Muhammed! Servet sahiplerinin mallarından zekat al; zekat, onların mallarını temizler, vicdanlarını arıtır”. (Tevbe 103).

2- Zekat, malı bereketlendirir ve artmasını sağlar. Yüce Allah (cc) şöyle buyurmuştur:

“Siz Allah (cc) için verirseniz, Allah (cc) onun yerine (daha iyisini) verir”. (Sebe 39).

3- Zekat, Allah’ın (cc) verdiği servete bir şükürdür. İnsan kendisine yapılan en küçük bir ikrama bile teşekkür ederken, Allah’ın (cc) verdiği bunca nimetlere, bunca servetlere de şükretmelidir. Malın şükrü de hiç şüphesiz infak ile, zekat ile olur. Yüce Allah (cc) şöyle buyurmuştur:

“Eğer şükrederseniz elbette size (nimetimi) arttırırım. Ve eğer nankörlük ederseniz, hiç şüphesiz azabım çok şiddetlidir”. (İbrahim 7).

Dünya malı bizlere tatlı gösterilmiş, infak, zekat İbadetiyle de imtihana tabi tutulmuşuz. Unutmayalım ki, Allah (cc) bizi, zengin yerine fakir, sağlıklı yerine sakat yaratabilirdi. Şükür her nimetin kendi cinsinden olmalıdır. Malın, servetin şükrü de infakla, zekatla olur.

4- Zekat, mala olan hırsı azaltır. Mala karşı aşırı istek ve arzu zararlıdır. Rızık temini için çalışılmalı, başkasına muhtaç ve yük olunmamalı ama mal ve servet sevgisi kalbe yerleştirilmemelidir. Mal ve para, kasaya, keseye yakışır ama kalbe zarar verir. Bu konuda Peygamber Efendimiz (sas) şöyle buyurmuştur:

“Ademoğlunun iki dere dolu malı olsa bir üçüncüsünü ister. Ademoğlunun bu muhteris gönlünü topraktan başka bir şey doldurmaz.
Şu kadar ki (ihtirastan nefret edip) tövbe eden kişinin tövbesini Allah (cc) kabul eder”. (Buhari, Rikak 10; Müslim Zekat 39).

5- Zekat, yoksulun ahlakını olumlu yönde etkiler. Maddi olarak darda olan fakir Allah (cc) korusun her şeyi yapabilir, kötü yola düşebilir. İşte böyle bir durumda fakir, kendisine yapılan yardımı unutmaz ve zengine minnettar olur. Dolayısıyla arada, kıskançlık, hasetlik ve çekememezlik gibi kötü huyların da önüne geçilmiş olur. Bu konuda Peygamber Efendimiz (sas) şöyle buyurmuştur:

“(Yoksulluktan, darlıktan, zilletten, haksızlık yapmaktan ve haksızlığa uğramaktan Allah’a (cc) sığının”. (İbn Mace, dua 13).

6- Zekat, fakirin çalışma isteğini arttırır. Çünkü vermek, almaktan daha zevklidir. Peygamber Efendimiz (sas) şöyle buyurmuştur:

“Veren el, alan elden daha hayırlıdır”. (Buhari, zekat 18; Müslim, zekat 32).

7- Zekat, zengin ile fakiri bir birine yaklaştırır. Böylece zengin ile fakir arasında doğabililecek bir dengesizlik de önlenmiş olur. Yüce Allah (cc) şöyle buyurmuştur:

“Böylece o mallar, içinizden yalnız zenginler arasında dolaşan bir servet olmaz”. (Haşr 7).

8- Zekat, müslümanın Cennete gitmesine sebep olur. Vermek, zor bir şey olduğundan, zekat verenler öğülmüş, Cenab-ı Allah’ın (cc) takdirini kazanmışlardır.

Yüce Dinimiz, yoksulları ve düşkünleri gözetip kollamayı emir buyururken, dilenmeyi, dilenciliği de hoş karşılamamıştır. Dinimiz kimsenin kendini küçük düşürmesini uygun görmemiştir. Mümkün mertebe çalışıp, didinip başkasına muhtaç olmamak öğütlenmiştir. Peygamber Efendimiz (sas) şöyle buyurmuştur:

Dilenmek, her hangi birinizi o dereceye getirir ki, kıyamet gününde yüzünde et bulunmadığı halde Allah’ın (cc) huzuruna çıkar”. (Buhari, zekat 53; Müslim, zekat 35).

Zekat Kimlere Farzdır?

1- Müslüman olmak
2- Ergenlik çağına gelmiş olmak
3- Akıllı olmak
4- Hür olmak
5- Borçlu olmamak.

Malda Bulunması Gereken Şartlar da Şunlardır:

1- Malın nisap miktarı olması
2- Malın, gerçekten veya hükmen artıcı olması
3- Nisap miktarı malın üzerindekini bir kameri yıl geçmiş olması.

Nisap Miktarları

Altının nisabı, 80.18 gram, Gümüşün nisabı, 561 gram, paranın nisabı, altın ve gümüşün nisap tutarı, ticaret malının nisabı, altın ve gümüşün nisabı değerinde, koyun ve keçinin nisabı, 40 koyun veya keçi, sığırın nisabı, 30 sığır, devenin nisabı, 5 devedir.

Zekat Kimlere Verilir?

Zekatın verileceği yerlerle ilgili olarak Yüce Allah (cc) şöyle buyurmuştur:

“Zekatlar, Allah’tan (cc) bir farz olarak yoksullara, düşkünlere, (zekat toplayan) memurlara, gönülleri (İslama) ısındırılacak olanlara, (esirlik ve kölelikten kurtulmak isteyen) esir ve kölelere, (borcuna karşılık malı olmayan) borçlulara, Allah (cc) yolunda olanlara, (harçlıksız kalmış) yolcuya mahsustur”. (Tevbe 60).

Yoksullara zekat verirken şu sıraya riayet etmek daha çok sevaptır:

a) Kardeşler
b) Kardeş çocukları
c) Amca, hala, dayı ve teyzeler
d) Bunların çocukları
e) Diğer mahremler
f) Komşular
g) Meslektaşlar
h) Köylü, mahalleli, şehir halkı.

Bir kimse kendi yakınları muhtaç durumda iken, bu sıraya riayet etmez de başkalarına zekat verse, zekat borcundan kurtulmuş olur ama sevabı az olur.

Peygamber Efendimiz (sas) şöyle buyurmuştur:

“Yoksula bir şey vermek sadakadır. Akrabadan olan yoksula vermenin ise iki ecri vardır: Biri sadaka ecri, diğeri de akrabaları görüp gözetme sevabıdır”. (Tirmizi, zekat 26).

Zekat Kimlere Verilmez?

a) Anne-baba, büyük anne, büyük baba
b) Çocuklar ve torunlar
c) Karı-koca birbirine
d) Zenginler
e) Müslüman olmayanlar. (Müslüman olmayanlara sadaka verilebilir, ancak zekat, müslüman olmayanlara verilmez).

Zekat İbadeti, çok önemli bir ibadettir ve faydaları saymakla bitmez. Ancak biz, Allah’ın Kur’an-ı Kerim’de bize bildirdiği kadarını bilebiliyoruz. Sohbetimizi bir ayet-i kerime ile bitirelim. Yüce Allah (cc) şöyle buyurmuştur:

“Allah (cc) yolunda mallarını harcayanların örneği, yedi başak bitiren bir dane gibidir ki, her başakta yüz dane vardır. Allah (cc) dilediğine kat kat fazlasını verir. Allah’ın (cc) lütfu geniştir. O, her şeyi bilir”. (Bakara 261).

Bekir AYDIN
Aile Danışmanı & Yaşam Koçu