Her İsmin Bir Hikâyesi Var: Kastamonu İlçelerinin Kökeni ve Anlamı

Kastamonu’nun her ilçesi, adeta geçmişin bir yankısıdır. Kimisi bir dağdan, kimisi bir beyin adından, kimisi ise yöresel bir kelimeden doğmuştur. Bu isimler, bin yıllık kültürel katmanların birikimiyle bugüne ulaşmış, zamanla ağızlara yerleşmiştir.

• Abana: İsminin, Antik Yunanca “Άβανος” (Abanos) kelimesinden geldiği düşünülmektedir. “Deniz kıyısındaki yerleşim” anlamını taşır. Bir başka görüşe göre ise “Aba Ana” şeklinde, eski Türkçede ana yurt ya da kutsal kadın figürüyle ilişkilidir.

• Araç: Hitit dönemine kadar uzanan bir geçmişi olan ilçenin isminin “Araç” kelimesiyle değil, “Araçya” adlı bir yerleşimden türediği tahmin ediliyor. Zamanla sadeleşerek bugünkü halini almıştır.

• Azdavay: Türkçede “az” ve “devay” kelimelerinden türediği öne sürülür. Eski Türkçede “devay” dere anlamına gelirken, ismin “küçük dere” veya “az akan dere” anlamına geldiği söylenir.

• Bozkurt: Cumhuriyet sonrası dönemde ismi değiştirilen ilçelerden biridir. Eski adı “Yenice”dir. Milliyetçi bir simge olan “Bozkurt” ismi, 1946’da verilmiştir.

• Cide: Antik çağda “Kytoros” olarak bilinir. İsmi, zamanla halk ağzında “Cide”ye dönüşmüştür. Karadeniz sahilindeki bu ilçe, aynı zamanda Amazonlar’ın izlerini taşıyan bir bölgedir.

• Çatalzeytin: “Çatal” iki dere ya da tepenin birleştiği yer anlamında, “zeytin” ise bölgedeki yabani zeytin ağaçlarından gelir. Denizle dağ arasında çatal gibi bir yapıya sahip olduğu için bu isim verilmiştir.

• Daday: İsminin, Danişmentliler döneminden kalma bir beyin adı olan “Daday”dan geldiği tahmin edilmektedir. Bölge tarih boyunca hayvancılık ve göçerlikle anılmıştır.

• Devrekani: İlçenin adı, “Debrek Han” adlı eski bir yerleşimden gelir. Zamanla Devrekani şeklinde telaffuz edilmeye başlanmıştır. Türk boylarının izlerini taşıyan bir yerleşimdir.

• Hanönü: Gerçekten de Osmanlı döneminde kervan yolları üzerinde bulunan bir hanın önü konumunda olduğu için bu ad verilmiştir. Bugün hâlâ han kalıntıları görülebilir.

• İhsangazi: Eski adı Mergüze olan bu ilçeye Cumhuriyet sonrası dönemde “iyilik eden yönetici” anlamında “İhsangazi” adı verilmiştir.

• İnebolu: Pontus döneminde “Abonoteichos” ve sonra “Ionopolis” olarak bilinen ilçenin ismi zamanla “İnebolu”ya dönüşmüştür. Karadeniz’in en önemli liman kentlerinden biridir.

• Küre: “Küre” ismi, dağlık yapısı ve bakır madenciliği ile öne çıkan bu ilçede kullanılan “küre (madenci küresi)” aletinden de etkilenmiş olabilir. Aynı zamanda “dağ küresi” anlamına gelen bir coğrafi tanımlamadır.

• Pınarbaşı: Adını bol su kaynaklarından, yani pınarlardan alır. “Pınarların başı” olarak doğal güzelliğini yansıtır.

• Seydiler: Seyyid lakaplı bir İslam büyüğünün burada yaşadığına dair halk anlatıları vardır. “Seyyid’in yurdu” anlamına gelir.

• Şenpazar: Osmanlı döneminde burada kurulan büyük ve hareketli bir pazar yeri nedeniyle bu ad verilmiştir. “Şen” kelimesi, canlılık ve hareket anlamı taşır.

• Taşköprü: Adını ilçedeki tarihi taş köprüden alır. Roma döneminde yapılan bu köprü, Kastamonu’nun simgelerindendir.

• Tosya: Antik çağda “Tarittia” olarak geçen bu ismin zamanla Tosya’ya dönüştüğü düşünülüyor. Bereketli ovası ve pirinci ile bilinir.

Her ilçe ismi, tarihî bir belge gibidir. Ya bir doğa olayına, ya bir mimariye, ya da bir efsaneye dayanır. Bu isimlerin izini sürmek, Kastamonu’nun tarihine, kültürüne ve halk hafızasına bir yolculuk yapmaktır. Yer isimleri, halkların belleğini taşır; unutmamak ve geleceğe aktarmak gerekir.