Çakı, Bıçkı ve Bıçakcılık Sanatıyla Meşhur Bir Şehir: Kastamonu Tosya (Tosya Çakısı Özellikleri)

Kastamonu Tosya’nın pirinci olduğu kadar, kapısı, kesesi, üzüm bağları, çakısı, helvası, tarhanası, bıçağı ve bıçkısı da meşhurdur. Ve her birinin ayrı ayrı bir hikayesi vardır.

Bıçakçılık sanatının ilçeye nereden geldiği ve nasıl başladığı bilinemiyor. Yalnız çok eskilerden beri bu sanatın icra edildiği, bıçakçılıkla ilgilenen esnafın ekmek bıçağı, kınlı bıçak, makas ve özellikle biçki adı verilen bağ bıçağı yaptıkları bilinir. Özellikle bıçkının Tosya’mız açısından önemi büyüktür. Genellikle bağ, bahçe isleriyle ilgilenen halkımızın en önemli el aleti bıçkıdır. Bıçkı ile bilek kalınlığındaki bir dalı kesmek mümkündür. Budama işlerinde en çok bıçkı kullanılır.

Geriye dönüp baktığımızda bıçakçılığı etkin hale getiren kişiler olarak Fettah ve Abdulkadir Alışkan’ın babaları olan tüfekçi yüzbaşısı olarak bilinen Şeh Şaban oğlu Mehmet Necip Efendi, Vidinli İbrahim Usta ve Ali Bayraktır.

Vidinli İbrahim Usta önce Taşköprü’ye göç etmiş, Tosya’da bıçakçılığın etkin olduğunu öğrenerek Tüfekçi Yüzbaşısı Mehmet Efendi ile irtibata geçmiş ve onun daveti üzerine Tosya’ya gelerek yerleşmiştir. Fevkalade sanatkar olduğu söylenir. Bıçkı yapımına estetiği o getirmiştir. Bıçkıya estetik gelmesiyle tarım aracı olarak bilinen bu araç, artık yanda kin içerisinde taşınmaya başlanmıştır. Vidinli’nin çok ehl-i kabir olduğu söylenir. Bir bıçkı yaptığı, onu sattıktan sonra parası bitinceye kadar bir ikincisini yapmadığı söylenir. Bekar olduğu, üzerinde hiç sorumluluk taşımadıgı bilinir.

Tosya’da bıçakçılığı simge haline getiren Ali Bayraktır. Ali Bayrak’ın çok sanatkar olduğu, süslemeli çakılar ve bıçkılar yaptığı, bölgede büyük bir ün yaptığı bilinir. Halihazırda bıçakçılık yapan esnafın ustasıdır. Kemik işlemede üstüne usta bulunmadığı söylenir. Hatta halk arasında çok sırıtkan olan kişilere ” Çok sırıtma… Ali Bayrak  görmesin dişlerini bıçak sapı yapar…” şeklinde söylendiği düşünülürse Ali Bayrak’ın bu meslekteki etkinliği anlaşılmış olur.

Bıçkının sap kısmı manda boynuzudur. Isıtılıp düzlendikten sonra keserle yontulur. Bileyi taşında keser izleri kaybedilir. Eyelenir. Bilezik yeri testere ile kesilir ve eye ile düzeltilerek açılır. Paslanmaz çelikten yapılan bilezik düzenli bir şekilde yerleştirilir. Ortalanarak delinir. Taşta bileziğin ve kemiğin üst kısmının fazlalıkları alınır ve eye ile düzeltilir.

Biçki ve çakı yüzlerinin yatağı testere ile elde açılır. Paslanmaz çelikten biçki ve çakı yüzleri kesilir. (Dövme çelik de olabilir.) Yüzler örste dövülür. Tasta sapa göre düzeltilir. Yani çalımı yapılır. Yüz kısmının delikleri delinir ve ayarlanır. Yüzlerin çekiç izleri tasa tutularak kaybedilir. Her usta yüzlerin üstüne tırnak ve kendi amblemini vurur. Yüzler ocakta ısıtılarak yağa atılır. (Suyu verilir.) Eğrileri düzeltilir. Yüzler taşa, keçeye, yağlı keçeye ve fırçaya tutularak parlatılır. Saplarına pimle sabitlenir. Sapların kalın ve ince eyesi çalınır. Kazo denilen keskin bir aletle sap kazınır. Sıfır numara zımpara ile zımparalanır. Sapların islemesi yapılarak fırçada parlatılır. Son olarak yüzler tekrar tastan ve keçeden geçirildikten sonra dişleri açılır, bileyi taşında kılavuzlari alınarak kullanmaya hazır hale getirilir. 2 cm den  20 cm ye kadar büyüklükte bıçkı yapılabilir.

MEŞHUR TOSYA ÇAKISI

Tosya İlçemizin merkezinde elde yapılan, bir yüzü düz, diğer yüzü testere dişli, değişik ebatlarda çakılar halk arasın­da “tosya çakısı” olarak isimlendirilmektedir. Tosya çakısının bir yüzünün testere dişli olması nedeniy­le, çifçinin küçük bağ işlerinde ve ziraat alanında kullanım imkanı çok olmaktadır.
Çakının sapı, manda boynuzundan önce kesilir, sonra de­mir törpü ile biçimlendirilir. Kesici yüzleri ise krom çelikten Özel yapıldığından paslanma yapmamakta ve çok kesici olmaktadır. Aynı zamanda, mutfaklar için yüzü krom çelikten, sapı kemik veya sert ağaçtan olan değişik boyuttaki bıçaklar aranmaktadır.