Kastamonu’da Bulunan Tarihi Hamamlar (Hamam Ne Demek?)
Tarihte İlk Hamamlar, Tarihte ilk hamamın M.Ö. 2500 yılında Dravidler tarafından yapıldığı bilinmekte. Geleneksel hamam mimarisi Yunan medeniyetinde sıklıkla karşımıza çıkar. Roma -Bizans dönemindeki hamamlara Lavatrina ve Balneya gibi isimler verilirken, bu kültür zaman içinde evrilerek Osmanlı mimarisi ile gelişmiş ve Türk hamamı tarzına kavuşmuştur.
Tarihi hamam isimleri, Kastamonu’daki tarihi hamamlar, Hamam Kültürü Nereden Geliyor? Tarihteki ilk Hamamlar, Türk Kültüründe Hamamın Önemi? Neden Damat Hamamı? Gelin Hamamının Özelliği Nedir? Osmanlı’da Hamam Kültürü Nasıl Başlamıştır? Neden Hamamda Kese Yaptırılır? Hamam hangi hastalıklara iyi gelir?
Hamam Ne Demektir? Hamam Kültürü Nereden Gelir?
Hamam kelimesinin kökeni Arapça’da banyo anlamına gelen “Hammam” ve sıcak anlamına gelen İbranice “Hamam” kelimelerine dayanır. En genel tanımı ile hamam, “yıkanma, şifalanma ve arınma” yeri anlamına gelir.
Yıkanmak tarih boyunca insanlar tarafından temizliğin yanı sıra manevi bir arınma ile hem manevi hem de bedensel bir anlam taşımıştır.
Medeniyetlerle birlikte su her kültüre farklı bir hikâye katmıştır. Örneğin, efsaneye göre Sümer Kralı Gılgamış, ölümsüzlük otunu bulmuş ama bir kaynakta yıkandığı sırada, ot tanrılar tarafından çalınmıştır. Hintliler suyun koruyucu özelliğine inandıkları için tapınaklarını su kenarına yaparken, Hristiyanlar kutsal suda yıkanarak tüm günahlarından arındıklarına inanmıştır.
Türk Kültüründe Hamamın Yeri
Hamamlar kültürümüzde her zaman özel bir anlama sahiptir. Yıkanma ve temizlenmenin dışında örf ve adetlerimizin en önemli kutlama yerlerinden biridir aslında. Kadınlar için geçmişte adeta sosyalleşme alanı olmasını yanı sıra, gelin hamamı, loğusa hamamı, bebeğin kırk hamamı, adak hamamı ve yas alma hamamı gibi özel günlere ev sahipliği yapmıştır. Hamamların erkekler için ise damat hamamı, sünnet hamamı, asker hamamı ve bayram hamamı gibi ritüelleri vardır geleneklerimizde. Hamam kültürü eski dönemlerde külhancı, meydancı, peştemalcı, çıkmacı, kahveci gibi isimlere sahip farklı görevlerde hizmetlilere de iş imkânı sağlamıştır. Geleneksel Türk hamam kültürünün en değerli izlerini taşımaya devam eden Kastamonu’daki Hamamlar bu anlamda ayrı bir yere sahiptir.
Kastamonunun Tarihi Hamamları
Kastamonu’da yapılış tarihleri 14. ve 16. yy.’lar arasında olan tarihi hamamlar
Kastamonu Çifte Hamam
Hamam 1514 yılında Yavuz Sultan Selimin Hocası Halim Çelebi tarafından yaptırılmıştır. Hamam moloz taşından ve harçla yapılmış olup üzeri ahşap çatı ile örtülmüştür. Kadınlar ve erkekler kısmının planları aynıdır. Üzeri kubbeli büyük soyunma yerleri yine kubbeli giriş ve soğukluk yerleri vardır. Yıkanma odalarının ön kısımlarında ortada birer kubbe yanlarında tonoz kemerler arka taraflarda ise yan yana üzerleri kubbeli ikişer halvet odaları bulunur. Hamam 1728 yılında tamir edilmiştir.
Kastamonu Ferhatpaşa Hamamı
Hamam 1557-1564 yılları arasında Kastamonu Sancak Beyi olan Ferhat Paşa tarafından inşaa edilmiştir. Hamam moloz taşından harçla yapılmış olup 10,70×10,70 metre ölçüsündeki soyunma yeri ahşaptır. 2,5×4,80 metre ölçüsündeki soğukluk kısmının solunda kubbeli bir odacık yer alır. Hamamda beş adet halvet bulunmaktadır. Hamam 1743 ve 1793 yıllarında tamir geçirmiştir.
Kastamonu Kale Hamamı
Hamam 1300 yıllarından önce Şeyh Ziyaeddin Efendi tarafından yaptırılmıştır. Hamam moloz taşından ve harçla yapılmış olup hamamın üzeri ahşap çatı ve kiremitle örtülüdür. Soyunma yeri olan ilk bölüm 6×13 metre ebatında olup 3×6 metre soğukluk kısmından sonrada yıkanma salonuna girilir. Yıkanma odası 3,20×3,20 metre ölçüsünde üzerleri kubbeli iki halvet ve bunların arasında bulunan yine üzeri kubbe ile örtülü bir plandan ibarettir. Hamam birçok tamir görmüştür.
Kastamonu Frenkşah Hamamı
Hamam Emir Firenkşah Cemalüttin tarafından miladi 1262 yıllarında yaptırılmıştır. Hamam kadın ve erkeklere mahsus olmak üzere iki taraflı olarak yaptırılmıştır. Hamam kare bir plana sahiptir. Ortasında merkezi bir kubbe ve güneydoğu köşede yan yana iki kubbe batı duvarının köşesinde iki küçük kubbe olmak üzere beş adet kubbe ile bunların arasına gelen tonozlarla örtülmüş bölümler vardır. Hamam hicri 1170 yılında tamir edilmiştir.
Kastamonu Arabapazarı Hamamı
Hamam 1515 yıllarında Nasrullah Kadı tarafından yaptırılmıştır. Hamam moloz taşı ve harçla yapılmıştır. Kapısı güneyden açılan soyunma yeri 100 metrekare civarında olup kubbe ile örtülüdür. 7×9 metre ölçüsündeki soğukluk kısmı ortada ve yanlarda birer olmak üzere üç küçük kubbe ile örtülü odalardan meydana gelmiştir. Yıkanma salonu ise haçvari plana sahiptir. Hamam 1918 ve 1981 yıllarında onarım geçirmiştir.
Kastamonu Yeni Hamam
Hamam Karamustafa Paşa tarafından miladi 1811 yılında yaptırılmıştır. Binanın soyunma bölümü kesme taş diğer kısımlar moloz taşından yapılmıştır. 10×10 metre ölçüsünde olan soyunma kısmı merkezi kubbe ile örtülüdür. 3,60×12,15 metre ölçüsündeki soğukluk kısmının üzeri 3 adet kubbe örtülmüştür. Hamamın soyunma kısmını örten merkezi kubbesinden başka soğukluk ve yıkanma odaları üzerinde üç sıra halinde yan yana dizilmiş dokuz adet kubbesi bulunur. Kubbenin üzeri ahşap çatı ve kiremitle örtülüdür. Hamam 2005 yılında restore edilmiştir.
Kastamonu Saray Hamamı
Hamam 1575 yıllarından önce Muharrem Efendi tarafından yaptırılmıştır. Ahşap soyunma yeri, soğukluk kısmı ve üzeri kubbeli beş adet halvet yeri ile hamamın çatısı tamamen yıkılmıştır. Bina dört duvardan ibaret bir harabe görünümündedir.2013 Yılında Restorasyonu tamamlanmıştır
Kastamonu Bey Hamamı
Hamam Candaroğulları hükümdarı olan İsfendiyar Bey tarafından 1329 yılından önce yaptırılmıştır. Doğu cephesinde bulunan 12×15,5 metre ölçüsündeki giriş ve soyunma kısmı ahşap olup üzeri kiremitle örtülüdür. Ahşap olan bu kısımdan sonra 1,60 metre eni ve boyu olan giriş yerinden geçilerek yine her kenarı 4,80 metre olan kare planlı ve iki tarafında küçük kubbelerle örtülü odalar bulunan bölüme ulaşılır. Buradan ikinci bir geçişten yıkanma bölümüne girilir. Yıkanma bölümü 9,60×9,60 metre ebatında (T) şeklinde plana sahip olup üzeri merkezi kubbe ile örtülüdür. 1329 yıllarında onarım geçirmiştir.
Kastamonu Dede Sultan Hamamı
Hamam 1514 yıllarında Mevlevi Dergahı Şeyhi Celalettın Dede Sultan tarafından yaptırılmıştır. Hamam moloz taşından ve harçla yapılmış olup hamamın soyunma kısmı 10x110metre ölçüsündedir. 3×4 metre ölçüsündeki soğukluk kısmının üzeri üç adet kubbe ile örtülüdür. Bu kısmın sol tarafında küçük oda yer alır. Yıkanma odası iki bölüm halinde olup ön tarafta ortası kubbeli yanları tonoz kemerli 3,70×10 metre genişliğinde bir salon arkasında ise 4×4,5 metre ebatında üzeri kubbeli iki halvet yeri vardır. 1766 ve 1948 yıllarında tamir görmüştür.
Yorumlar